اشاره:

اخیرا دفتر منطقه ای سازمان ملل در آلماتی قزاقستان تاسیس شد. رئیس جمهور قزاقستان با سخنرانی در مرکز منطقه‌ای سازمان ملل در آلماتی این مطلب را بیان کرد: صلح پایدار و توسعه بلندمدت افغانستان برای تضمین امنیت منطقه حیاتی است.

رئیس جمهور قزاقستان در پایان سخنرانی خود، از آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، به خاطر دیپلماسی عالی و رهبری او در این دوران دشوار، قدردانی صمیمانه خود را ابراز کرد. او تأکید کرد که قزاقستان به حمایت از تلاش‌های دبیرکل در رأس این سازمان جهانی ادامه خواهد داد.

افتتاح مرکز منطقه‌ای سازمان ملل متحد برای اهداف توسعه پایدار (SDGs) برای آسیای مرکزی و افغانستان در آلماتی، یک نقطه عطف مهم در همکاری قزاقستان با سازمان ملل متحد و تلاش‌های آن برای ترویج توسعه پایدار در سراسر منطقه است. این مرکز به عنوان یک "قطب برای همکاری منطقه‌ای، آزمایشگاهی برای ایده‌ها، و سکوی پرتاب برای عمل" عمل خواهد کرد و دولت‌ها، تیم‌های کشوری سازمان ملل، جامعه مدنی، دانشگاهیان، بخش خصوصی، سازمان‌های منطقه‌ای، و مؤسسات مالی را برای توسعه تلاش‌های هماهنگ و کشورمحور گرد هم می‌آورد.

تعامل جهانی قزاقستان

قزاقستان به عنوان بزرگترین کشور آسیای مرکزی، به طور فزاینده‌ای به یک بازیگر محوری در صحنه بین‌المللی تبدیل شده است. موقعیت ژئوپلیتیکی منحصر به فرد و منابع طبیعی فراوان آن، این کشور را به یک پل ارتباطی حیاتی بین شرق و غرب و یک مرکز انرژی و ترانزیت مهم تبدیل کرده است. این تحلیل به بررسی جامع فعالیت‌های سازمان‌های بین‌المللی در قزاقستان و ارزیابی عمیق تلاش‌های این کشور در جهت بین‌المللی‌سازی می‌پردازد. قزاقستان با اتخاذ سیاست خارجی چندوجهی و استراتژیک، نه تنها به خلع سلاح هسته‌ای متعهد شده و در عملیات‌های حفظ صلح سازمان ملل مشارکت فعال دارد، بلکه در حوزه‌های اقتصادی، زیست‌محیطی، و حقوق بشر نیز به دنبال ادغام عمیق‌تر در نظام جهانی است. با این حال، چالش‌هایی نظیر وابستگی تجاری، مسائل حقوق بشری، و تعادل در روابط با قدرت‌های بزرگ، همچنان نیازمند توجه و اصلاح هستند. این تحلیل نشان می‌دهد که قزاقستان در حال تبدیل شدن به یک قدرت میانه با نفوذ رو به رشد است که به دنبال تقویت حاکمیت و توسعه داخلی خود از طریق همکاری‌های بین‌المللی است.

اهمیت استراتژیک قزاقستان در آسیای مرکزی

قزاقستان، به عنوان پهناورترین کشور آسیای مرکزی، از موقعیت ژئوپلیتیکی بی‌نظیری در چهارراه اروپا و آسیا برخوردار است. این موقعیت، همراه با منابع طبیعی غنی آن، از جمله ذخایر قابل توجه مواد معدنی، انرژی (نفت و گاز)، اورانیوم، و مواد خام حیاتی، و همچنین پتانسیل کشاورزی، جایگاه این کشور را در عرصه بین‌المللی تثبیت کرده است. این ترکیب از موقعیت استراتژیک و ثروت منابع، قزاقستان را به یک "پل ارتباطی بین شرق و غرب" و یک "مرکز انرژی و ترانزیت" حیاتی تبدیل کرده است.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در افتتاحیه دفتر منطقه ای سازمان ملل در آلماتی، نقش قزاقستان را در تقویت صلح، گفتگو، و همکاری‌های بین‌المللی ستوده و آن را "صدای خرد و دلیل، نمادی از صلح و همکاری" در دنیایی پرآشوب توصیف کرده است. این تمجید نشان‌دهنده درک عمیق از نفوذ رو به رشد قزاقستان و توانایی آن در ایفای نقش سازنده در دیپلماسی جهانی است. این کشور دیگر صرفاً یک "کشور محصور در خشکی" نیست، بلکه با توسعه فعال زیرساخت‌ها و سیاست‌های تجاری، به یک "مرکز در سیستم تجارت جهانی" تبدیل شده است. این تحول نشان می‌دهد که قزاقستان چگونه از دارایی‌های جغرافیایی و منابعی خود به عنوان ابزاری فعال در سیاست خارجی استفاده می‌کند و توانایی خود را برای تأثیرگذاری بر نظم جهانی به نمایش می‌گذارد. توانایی قزاقستان در جذب سرمایه‌گذاری‌های متنوع  و توسعه کریدورهای حمل‌ونقل بین‌المللی ، به این تغییر وضعیت از یک کشور محصور در خشکی به یک بازیگر مرکزی در تجارت جهانی کمک کرده است. این رویکرد به قزاقستان امکان می‌دهد تا هویت "قدرت میانه" خود را تقویت کند و از نفوذ خود برای پیشبرد منافع ملی و منطقه‌ای بهره ببرد.

مروری بر سیاست خارجی چندوجهی قزاقستان

سیاست خارجی قزاقستان بر احترام عمیق به قوانین بین‌المللی، حاکمیت ملی، و تمامیت ارضی کشورها استوار است. این کشور عضو فعال سازمان ملل متحد و طیف وسیعی از سازمان‌های بین‌المللی دیگر است. یکی از اصول اساسی سیاست خارجی قزاقستان، پیگیری رویکرد چندوجهی است که هدف آن شامل کردن حداکثر تعداد بازیگران منطقه‌ای در چارچوب‌های همکاری منطقه‌ای است. این رویکرد برای حفظ گفتگوی پایدار و صلح‌آمیز منطقه‌ای و تقویت همکاری‌ها و توافقات دوجانبه سودمند طراحی شده است.

قزاقستان به طور فعال در چندین ابتکار کلیدی اقتصادی و امنیتی منطقه‌ای مشارکت دارد، از جمله سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO)، اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU)، سازمان همکاری شانگهای (SCO)، سازمان کشورهای ترک (OTS)، و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) این سیاست به قزاقستان اجازه می‌دهد تا تعادل ظریفی را در درگیری‌های منطقه‌ای حفظ کند، که نمونه آن خودداری این کشور از رأی دادن به قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد "تمامیت ارضی اوکراین" است. این اقدام نشان‌دهنده تلاش قزاقستان برای حفظ روابط متعادل با همه طرف‌ها و جلوگیری از قرار گرفتن در یک سوی مناقشات بین‌المللی است.

تحت هدایت رئیس‌جمهور قاسم ژومارت توکایف، سیاست خارجی قزاقستان از یک "دیپلماسی چندوجهی گسترده" به یک "بی‌طرفی استراتژیک متمرکزتر" تغییر یافته است که توسعه منطقه‌ای و روابط با روسیه، چین، و غرب را با دقت تنظیم می‌کند. این رویکرد اصلاح‌شده، قزاقستان را به عنوان یک "قدرت میانه" معرفی می‌کند که با "چندوجهی‌گرایی عمل‌گرایانه ریشه‌دار در بی‌طرفی، تنوع‌بخشی، و جایگاه کشور به عنوان یک مرکز منطقه‌ای" مشخص می‌شود. این کشور به عنوان "قهرمان واقعی دیپلماسی چندوجهی" شناخته می‌شود.

این تحول در سیاست خارجی قزاقستان نشان‌دهنده رویکردی پیچیده‌تر و هدفمندتر است که هدف آن تقویت خودمختاری استراتژیک و کاهش وابستگی به قدرت‌های بزرگ است. این تغییر از یک رویکرد گسترده به یک رویکرد متمرکزتر، به قزاقستان اجازه می‌دهد تا منابع دیپلماتیک خود را به طور مؤثرتری تخصیص دهد و نفوذ خود را در حوزه‌هایی که بیشترین اهمیت را برای منافع ملی آن دارند، افزایش دهد. به این ترتیب، سیاست خارجی چندوجهی قزاقستان نه تنها به عنوان ابزاری برای تعادل‌بخشی در روابط خارجی عمل می‌کند، بلکه به طور جدایی‌ناپذیری با اهداف توسعه اقتصادی و امنیتی داخلی آن پیوند خورده است. این رویکرد به قزاقستان امکان می‌دهد تا از طریق مشارکت‌های خارجی، به نوسازی داخلی دست یابد و حاکمیت خود را در محیط ژئوپلیتیکی پیچیده کنونی تقویت کند. تنوع‌بخشی در شرکای دفاعی نیز نمونه‌ای از این استراتژی است که به قزاقستان کمک می‌کند تا از وابستگی به یک تامین‌کننده امنیتی خاص فاصله بگیرد و توانایی‌های دفاعی خود را تقویت کند.

فعالیت‌های سازمان‌های بین‌المللی در قزاقستان

نهادهای سازمان ملل متحد

قزاقستان میزبان طیف وسیعی از نهادهای سازمان ملل متحد است که در حوزه‌های مختلف توسعه‌ای، انسانی، و زیست‌محیطی فعالیت می‌کنند. این حضور گسترده، نشان‌دهنده تعهد قزاقستان به اهداف جهانی و همکاری نزدیک این کشور با جامعه بین‌المللی است.

برنامه توسعه سازمان ملل متحد: UNDP از سال ۱۹۹۳ در قزاقستان فعال بوده و بیش از ۱۰۰ پروژه را در این کشور اجرا کرده است. این سازمان به دولت قزاقستان در تدوین اسناد سیاستی مهمی از جمله "قزاقستان-۲۰۳۰"، "برنامه اقدام ملی محیط زیست"، و "مفهوم حمایت اجتماعی برای قزاقستان" کمک کرده است. فعالیت‌های UNDP در قزاقستان بر چهار حوزه اصلی متمرکز است: خدمات اجتماعی فراگیر، حکمرانی شفاف و پاسخگو، رشد اقتصادی متنوع و مبتنی بر دانش، و تاب‌آوری اقلیمی و توسعه پایدار. این شامل حمایت از سیستم‌های حفاظت اجتماعی، گسترش تحول دیجیتال (مانند کارت دیجیتال خانواده برای هدف‌گذاری مزایای اجتماعی) ، تقویت حکمرانی مشارکتی و حفاظت از حقوق بشر ، حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs) و کارآفرینی زنان ، و پیشبرد انرژی‌های تجدیدپذیر و حفاظت از تنوع زیستی است. UNDP همچنین در حمایت از استراتژی بی‌طرفی کربن ۲۰۶۰ و مفهوم اقتصاد سبز قزاقستان نقش مهمی ایفا کرده است. همکاری نزدیک UNDP با دولت قزاقستان و سایر شرکای توسعه‌ای، از جمله مؤسسات مالی بین‌المللی و سازمان‌های جامعه مدنی، به افزایش تأثیرگذاری برنامه‌های آن کمک می‌کند.

برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد UNEP: به عنوان مرجع اصلی جهانی در زمینه محیط زیست، دستور کار زیست‌محیطی جهانی را تعیین می‌کند. در قزاقستان، UNEP در پروژه‌هایی برای تقویت ظرفیت ملی در مدیریت مواد شیمیایی و اطمینان از انطباق با معاهدات بین‌المللی محیط زیست (مانند کنوانسیون‌های بازل، روتردام، و استکهلم) مشارکت دارد. این سازمان همچنین در کارگاه‌های منطقه‌ای با هدف یافتن راه‌حل‌های مشترک برای بحران آلودگی در آسیای مرکزی، بهبود مدیریت مواد شیمیایی و پسماند، و تقویت قوانین زیست‌محیطی شرکت می‌کند. یک پروژه مهم UNEP در قزاقستان، مقابله با آلودگی پلاستیکی در مناطق کوهستانی نزدیک آلماتی است که شامل ایجاد نقاط جمع‌آوری زباله و ایستگاه‌های فشرده‌سازی برای کاهش حجم پسماند و ایجاد مشاغل محلی می‌شود.

کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان UNHCR : سازمانی جهانی است که به نجات جان، حفاظت از حقوق، و ساخت آینده‌ای بهتر برای پناهندگان، جوامع آواره، و افراد بی‌وطن اختصاص دارد. در قزاقستان، UNHCR از طریق جامعه هلال احمر قزاقستان (RCS RK) به پناهندگان و پناه‌جویان آسیب‌پذیر کمک می‌کند. این کمک‌ها شامل حمایت از دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، آموزش ابتدایی و متوسطه، و فرصت‌های شغلی می‌شود. UNHCR همچنین برای گنجاندن پناهندگان در برنامه‌های کمک‌رسانی دولتی و سیستم بیمه درمانی ملی قزاقستان تلاش می‌کند.

سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد FAO : در قزاقستان برای شکستن گرسنگی و دستیابی به امنیت غذایی برای همه تلاش می‌کند.. FAO همچنین در پروژه‌ای برای نهادینه‌سازی و دیجیتالی کردن متدولوژی ارزیابی خسارت و زیان برای بخش کشاورزی در قزاقستان مشارکت دارد. این همکاری‌ها به قزاقستان در مدرن‌سازی بخش کشاورزی و انتقال به اقتصاد سبز کمک می‌کند.

سازمان بین‌المللی مهاجرت IOM: سازمان بین‌دولتی پیشرو در زمینه مهاجرت است که از سال ۱۹۵۱ فعالیت می‌کند. در قزاقستان، IOM به دنبال به حداکثر رساندن پتانسیل مهاجرت برای کمک به توسعه و رشد اقتصادی در آسیای مرکزی است. این سازمان به بهبود درک مهاجرت در میان دولت‌ها، جوامع، و کارفرمایان، ایجاد سیستم‌های کارآمد مدیریت مهاجرت، و مبارزه با قاچاق انسان کمک می‌کند. فعالیت‌های IOM در قزاقستان شامل ارزیابی سلامت مهاجران، همکاری فنی و مدیریت مرزها، و برنامه‌های مبارزه با قاچاق انسان و کمک به مهاجران است.

برنامه مشترک سازمان ملل متحد در زمینه ایدزUNAIDS : یک مشارکت نوآورانه است که جهان را در دستیابی به دسترسی جهانی به پیشگیری، درمان، مراقبت، و حمایت از HIV رهبری می‌کند. در قزاقستان، UNAIDS از برنامه‌هایی برای توانمندسازی زنان مبتلا به HIV از طریق برنامه‌های منتورینگ حمایت می‌کند که فضایی امن برای یادگیری و رشد فراهم می‌آورد.

کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد UNCTAD: مسئول رسیدگی به مسائل توسعه اقتصادی و پایدار با تمرکز بر تجارت، مالی، سرمایه‌گذاری، و فناوری است و به کشورهای در حال توسعه کمک می‌کند تا به طور عادلانه در اقتصاد جهانی مشارکت کنند. UNCTAD در قزاقستان در زمینه بهبود چارچوب سیاست تجاری و مدیریت آن، و همچنین حمایت از دیجیتالی شدن فرآیندهای سرمایه‌گذاری و تجارت از طریق ابزارهای فناوری اطلاعات مانند سیستم خودکار داده‌های گمرکی (ASYCUDA) مشاوره و کمک فنی ارائه می‌دهد. این سازمان به قزاقستان در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) و تقویت جایگاه آن به عنوان پیشرو در سرمایه‌گذاری‌های گرین‌فیلد در آسیای مرکزی کمک کرده است.

کمیسیون اقتصادی سازمان ملل متحد برای اروپا UNECE : هدف اصلی UNECE ترویج یکپارچگی اقتصادی پان‌اروپایی است. در قزاقستان، UNECE در حوزه‌های انرژی پایدار، محیط زیست، جنگل‌ها، و برابری جنسیتی فعالیت می‌کند. این شامل حمایت از توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، بهبود استانداردهای بهره‌وری انرژی برای ساختمان‌ها، و کمک به قزاقستان در انطباق با کنوانسیون‌های زیست‌محیطی بین‌المللی است. UNECE همچنین در پروژه‌هایی برای تقویت مدیریت آب‌های فرامرزی و بهبود دسترسی عادلانه به آب و فاضلاب مشارکت دارد.

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد UNESCO: در قزاقستان، یونسکو در حفاظت از میراث فرهنگی، از جمله سایت‌های جاده ابریشم و مکان‌های تاریخی، فعالیت می‌کند. این سازمان همچنین در پروژه‌هایی برای تقویت آموزش، ترویج علوم، و حمایت از تنوع فرهنگی و ارتباطات مشارکت دارد.

سایر نهادهای سازمان ملل:

FAO (سازمان غذا و کشاورزی): رهبری تلاش‌های بین‌المللی برای شکست گرسنگی و دستیابی به امنیت غذایی.

ILO (سازمان بین‌المللی کار): ترویج عدالت اجتماعی و حقوق بین‌المللی کار و حقوق بشر.

OHCHR (دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل): کار برای حفاظت از حقوق بشر برای همه مردم و توانمندسازی افراد برای تحقق حقوق خود.

UN ESCAP (کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه): پلتفرم چندجانبه برای ترویج همکاری بین کشورهای عضو برای دستیابی به توسعه اقتصادی و اجتماعی فراگیر و پایدار.

UN Women (نهاد سازمان ملل متحد برای برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان): قهرمان جهانی برای زنان و دختران، با هدف تسریع پیشرفت در رفع نیازهای آنها در سراسر جهان.

UNDGC (دپارتمان ارتباطات جهانی سازمان ملل):

UNDSS (دپارتمان امنیت و ایمنی سازمان ملل): ارائه خدمات حرفه‌ای ایمنی و امنیتی برای توانمندسازی سازمان ملل متحد در اجرای برنامه‌های خود در سطح جهانی.

UNFPA (صندوق جمعیت سازمان ملل متحد): آژانس بهداشت جنسی و باروری سازمان ملل متحد، با مأموریت دستیابی به جهانی که در آن هر بارداری خواسته شده، هر زایمان ایمن، و پتانسیل هر جوان محقق شود. این شامل برنامه‌هایی برای کاهش مرگ و میر مادران، دسترسی به تنظیم خانواده، و مبارزه با خشونت مبتنی بر جنسیت است.

سازمان‌های امنیت منطقه‌ای و همکاری

قزاقستان به طور فعال در چندین سازمان منطقه‌ای مشارکت دارد که بر امنیت، همکاری اقتصادی، و مسائل زیست‌محیطی تمرکز دارند.

مرکز بین‌المللی شرکت‌های خصوصی CIPE: با سازمان‌های تجاری، جامعه مدنی، و اتاق‌های فکر در آسیای مرکزی برای ترویج فرهنگ‌های یکپارچگی در جامعه تجاری، تسهیل گفتگوی عمومی-خصوصی در مورد اصلاحات نظارتی، و حمایت از سیاست‌هایی که فرصت‌های اقتصادی، تجارت، و سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهند، همکاری می‌کند. CIPE برنامه "بهبود محیط کسب‌وکار در آسیای مرکزی (IBECA)" را راه‌اندازی کرده است که هدف آن گرد هم آوردن شرکت‌های کوچک و متوسط، کسب‌وکارهای تحت رهبری زنان، و انجمن‌های تجاری است. این سازمان همچنین B5+1 را راه‌اندازی کرده است که یک پلتفرم بخش خصوصی در کنار C5+1 (پلتفرم دیپلماتیک وزارت امور خارجه ایالات متحده) است و منافع تجاری را در منطقه نمایندگی می‌کند و گفتگوی عمومی-خصوصی باز بین بازیگران بخش خصوصی ایالات متحده و آسیای مرکزی و دولت‌های مربوطه را ترویج می‌دهد.

سازمان پیمان امنیت جمعی CSTO: یک ائتلاف نظامی منطقه‌ای است که روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، بلاروس، و ارمنستان را شامل می‌شود. هدف آن مقابله با تهدیدات خارجی، مبارزه با تروریسم، و تقویت همکاری نظامی است. سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) به طور منظم رزمایش‌های نظامی مشترک را برای افزایش آمادگی عملیاتی در میان کشورهای عضو برگزار می‌کند. این سازمان همچنین در مدیریت بحران‌ها مشارکت داشته است، مانند مداخله آن در قزاقستان در ژانویه ۲۰۲۲ برای تثبیت دولت در میان اعتراضات گسترده. با این حال، اثربخشی سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) به دلیل واگرایی‌های داخلی و وابستگی به روسیه با چالش‌هایی مواجه است. قزاقستان به دنبال متعادل کردن تعهدات خود در سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) با روابط خود با چین و کشورهای غربی است.

سازمان همکاری شانگهای (سازمان همکاری شانگهای SCO: یک سازمان سیاسی، اقتصادی، و امنیتی بین‌المللی اوراسیا است که در سال ۲۰۰۱ توسط چین، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان، و ازبکستان تأسیس شد. قزاقستان یکی از اعضای بنیانگذار سازمان همکاری شانگهای (SCO) است و نقش مهمی در توسعه و تقویت این سازمان ایفا کرده است. سازمان همکاری شانگهای (SCO) در زمینه‌های امنیت، توسعه اقتصادی، و تبادل فرهنگی فعال است و به مقابله با چالش‌های منطقه‌ای و تقویت صلح و ثبات جهانی کمک می‌کند. قزاقستان به عنوان رئیس سازمان همکاری شانگهای (SCO)، به طور فعال به حفظ صلح و امنیت منطقه‌ای و ترویج همکاری فرهنگی کمک کرده است. این کشور همچنین پیشنهاداتی برای تقویت همکاری‌های اقتصادی، از جمله استفاده از مرکز مالی بین‌المللی آستانه (AIFC) به عنوان یک مرکز برای تقویت سرمایه‌گذاری‌های مالی در ابتکارات منطقه‌ای تحت حمایت سازمان همکاری شانگهای (SCO)، ارائه کرده است.

کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادساز در آسیا CICA : یک مجمع چندجانبه است که هدف آن تقویت صلح، امنیت، و همکاری در سراسر آسیا است. این سازمان در سال ۱۹۹۲ به ابتکار نورسلطان نظربایف، اولین رئیس‌جمهور قزاقستان، تأسیس شد. قزاقستان نقش محوری در شکل‌دهی CICA به یک مجمع چندجانبه پویا و تأثیرگذار ایفا کرده است. این کشور ریاست CICA را از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ بر عهده داشت و در این دوره، اصلاحات نهادی تحول‌آفرینی را برای افزایش اثربخشی و تاب‌آوری CICA پیشنهاد و اجرا کرد. دستاوردهای قابل توجه شامل به‌روزرسانی کاتالوگ اقدامات اعتمادساز و تصویب حوزه‌های موضوعی جدید مانند مبارزه با تروریسم و ترویج امنیت دیجیتال است. قزاقستان همچنین به دنبال تبدیل CICA به یک سازمان بین‌المللی تمام‌عیار برای همکاری امنیتی و توسعه است.

مرکز منطقه‌ای محیط زیست برای آسیای مرکزی CAREC : یک سازمان بین‌المللی مستقل، غیرسیاسی، و غیرانتفاعی با مأموریت منطقه‌ای برای کمک به دولت‌های آسیای مرکزی و ذینفعان منطقه‌ای و بین‌المللی در رسیدگی به چالش‌های زیست‌محیطی و پایداری است. CAREC در سال ۲۰۰۱ با تصمیم مشترک پنج کشور آسیای مرکزی، اتحادیه اروپا، و UNDP تأسیس شد. این سازمان به عنوان یک پلتفرم پیشرو برای همکاری زیست‌محیطی و توسعه پایدار در منطقه عمل می‌کند و به دولت‌ها در دسترسی به مکانیسم‌های تأمین مالی بین‌المللی در زمینه تغییرات اقلیمی و تنوع زیستی کمک می‌کند.

ارزیابی تلاش‌های بین‌المللی‌سازی قزاقستان

قزاقستان پس از استقلال خود در سال ۱۹۹۱، به سرعت به یک بازیگر فعال و تأثیرگذار در جامعه بین‌المللی تبدیل شده است. یکی از مهمترین دستاوردهای این کشور، نقش پیشگام آن در خلع سلاح هسته‌ای و دیپلماسی عدم اشاعه است. قزاقستان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، زرادخانه‌های هسته‌ای، سایت آزمایش هسته‌ای، و تأسیسات تولید سلاح‌های بیولوژیکی و شیمیایی را به ارث برد. با این حال، این کشور به سرعت به یک قهرمان جهانی در زمینه عدم اشاعه تبدیل شد، زرادخانه‌های هسته‌ای خود را به روسیه بازگرداند و سایت آزمایش هسته‌ای سمی‌پالاتینسک را به طور کامل برچید. این تعهد به خلع سلاح هسته‌ای، از جمله پیوستن به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) به عنوان یک کشور غیرهسته‌ای در سال ۱۹۹۳ و تصویب معاهده منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای (CTBT) در سال ۱۹۹۶، به قزاقستان اعتبار بین‌المللی بالایی بخشیده است. تأسیس منطقه عاری از سلاح هسته‌ای آسیای مرکزی (CANWFZ) در سال ۲۰۰۶ نیز گامی مهم در این راستا بود. این اقدامات نشان‌دهنده تعهد قزاقستان به صلح جهانی و امنیت است.

فراتر از خلع سلاح هسته‌ای، قزاقستان به طور فعال در عملیات‌های حفظ صلح سازمان ملل متحد مشارکت دارد. از سال ۲۰۱۴، پرسنل نظامی قزاقستان به عنوان ناظر نظامی در مناطق مختلفی از جمله صحرای غربی، لبنان، و ساحل عاج خدمت کرده‌اند. در سال ۲۰۲۴، قزاقستان دومین گروه ملی حفظ صلح خود را به بلندی‌های جولان اعزام کرد و به این ترتیب، اولین و تا به امروز تنها کشور در کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) شد که مأموریت مستقل سازمان ملل در این منطقه را دریافت کرده است. مرکز عملیات حفظ صلح در آلماتی نقش مهمی در آموزش پرسنل نظامی برای این مأموریت‌ها ایفا می‌کند. مشارکت در این عملیات‌ها نه تنها به تقویت امنیت بین‌المللی کمک می‌کند، بلکه نقش قزاقستان را در صحنه جهانی افزایش می‌دهد و به پرسنل نظامی آن تجربه رزمی و آموزش حرفه‌ای در محیط‌های چندملیتی می‌بخشد.

قزاقستان همچنین در ترویج گفتگوی بین‌ادیان در سطح بین‌المللی پیشگام بوده است. کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی، که از سال ۲۰۰۳ در آستانه برگزار می‌شود، به یک پلتفرم مهم برای گفتگوی بین‌ادیان در سطح جهانی تبدیل شده است. این کنگره، که به ابتکار اولین رئیس‌جمهور قزاقستان آغاز شد، فضایی بی‌طرف و فراگیر برای رهبران ادیان و باورهای سنتی فراهم می‌کند تا دیدگاه‌های خود را تبادل کنند، ارزش‌های مشترک انسانی را تأیید کنند، و صلح را ترویج دهند. این ابتکار بر احترام متقابل، رد خشونت، و همکاری برای خیر عمومی تأکید دارد و به قزاقستان اجازه می‌دهد تا دیالوگ‌های حساس و معناداری را در میان رهبران مذهبی که ممکن است در پلتفرم‌های دیگر حضور نداشته باشند، میزبانی کند.

ادغام اقتصادی و تنوع‌بخشی

سیاست‌های اقتصادی قزاقستان به شدت بر جذب سرمایه‌گذاری و ادغام در اقتصاد جهانی متمرکز است. دولت قزاقستان جذب سرمایه‌گذاری را محرک اصلی رشد اقتصادی ملی می‌داند و به ایجاد مطلوب‌ترین فضای سرمایه‌گذاری برای کسب‌وکارها متعهد است. این کشور مشوق‌های مختلفی از جمله مزایای مالیاتی، معافیت از عوارض گمرکی، و حق جذب نیروی کار خارجی را به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهد. تأسیس پلتفرم دیجیتال ملی سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی برای ایجاد دفاتر سرمایه‌گذاری منطقه‌ای، نشان‌دهنده تعهد قزاقستان به ساده‌سازی فرآیندهای سرمایه‌گذاری و کاهش بوروکراسی است. این تلاش‌ها به قزاقستان کمک کرده تا از زمان استقلال در سال ۱۹۹۱، ۱۵۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) جذب کند و در آسیای مرکزی پیشرو باشد.

با این حال، چالش‌هایی نیز در این مسیر وجود دارد. وابستگی به بخش نفت و گاز و عدم شفافیت در پروژه‌های مرتبط با آن، نگرانی‌هایی را در مورد تنوع‌بخشی اقتصاد ایجاد کرده است. علاوه بر این، احساسات ضدچینی در برخی موارد، ناشی از نگرانی‌ها در مورد انتقال کارخانه‌های آلاینده و مالکیت زمین توسط خارجی‌ها، مشاهده شده است. با این حال، قزاقستان با توسعه بازارهای جایگزین مانند روسیه، اتحادیه اروپا، و ترکیه، وابستگی تجاری خود به چین را کاهش داده است.

توسعه کریدورهای حمل‌ونقل بین‌المللی یکی دیگر از ستون‌های اصلی استراتژی ادغام اقتصادی قزاقستان است. این کشور به طور فزاینده‌ای بر توسعه زیرساخت‌های ترانزیتی، به ویژه خطوط ریلی، هوایی، و بزرگراه‌ها، تمرکز دارد. کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس‌خزر (TITR) که به عنوان کریدور میانی نیز شناخته می‌شود، از چین، قزاقستان، دریای خزر، آذربایجان، گرجستان، و سپس به ترکیه و کشورهای اروپایی می‌گذرد. این کریدور کوتاه‌ترین مسیر ریلی بین چین و اروپا است و قزاقستان نقش محوری در توسعه آن ایفا می‌کند. سرمایه‌گذاری‌های عمده‌ای در این مسیر، از جمله ساخت خط ریلی دوم بین دوستیک و موینتی و بیش از ۲۱۰۰ کیلومتر خطوط جدید، در حال انجام است. این اقدامات نه تنها ظرفیت ترانزیتی قزاقستان را افزایش می‌دهد، بلکه به این کشور امکان می‌دهد تا جایگاه لجستیکی خود را با تنوع‌بخشی جریان‌های بار و توسعه زیرساخت‌ها در بخش غربی کشور تقویت کند. هدف قزاقستان دو برابر کردن حجم ترافیک کانتینری در این کریدور در سه سال آینده است. این تلاش‌ها نشان می‌دهد که قزاقستان فعالانه به دنبال تبدیل شدن به یک مرکز تجاری و لجستیکی مهم در اوراسیا است.

توسعه پایدار و مدیریت زیست‌محیطی

قزاقستان تعهد قوی به اهداف توسعه پایدار (SDGs) و مقابله با تغییرات اقلیمی دارد. این کشور در سال ۲۰۱۵ به دستور کار ۲۰۳۰ سازمان ملل متحد که شامل ۱۷ هدف توسعه پایدار است، پیوست. در سال ۲۰۲۴، قزاقستان در رتبه‌بندی جهانی SDG در جایگاه ۶۶ از ۱۶۷ کشور قرار گرفت.

سازمان‌های بین‌المللی نقش مهمی در حمایت از تلاش‌های قزاقستان در این زمینه ایفا می‌کنند. UNDP و UNEP در پروژه‌هایی برای حفاظت از تنوع زیستی، احیای جنگل‌ها، و مدیریت مواد شیمیایی مشارکت دارند. UNDP به قزاقستان در شناسایی بیش از ۱.۲ میلیون هکتار جنگل با ارزش حفاظتی بالا و ایجاد اولین بانک ژن بذر درختان در کشور کمک کرده است. این سازمان همچنین از طرح‌های بومی‌سازی اهداف توسعه پایدار مرتبط با جنسیت و توانمندسازی زنان حمایت می‌کند.

حقوق بشر و حاکمیت قانون

قزاقستان در سال‌های اخیر گام‌های مهمی در جهت اصلاحات دموکراتیک و حفاظت از حقوق بشر برداشته است، که این اقدامات با همکاری سازمان‌های بین‌المللی صورت گرفته است. دولت قزاقستان مدعی است که در حال اجرای اصلاحات گسترده دموکراتیک و حفاظت از حقوق بشر در انطباق کامل با تعهدات بین‌المللی خود است. شهروندان قزاقستان به طور گسترده‌ای در فرآیندهای تصمیم‌گیری سیاسی بر اساس اصول "دولت شنوا" مشارکت داشته‌اند.

قزاقستان مجموعه‌ای از اقدامات سیاستی را برای ترویج حقوق بشر و حاکمیت قانون معرفی کرده است. این شامل تصویب قانون دادگاه قانون اساسی و قانون کمیسر حقوق بشر در سال ۲۰۲۲ با هدف اجرای اصول پاریس و تقویت حمایت از حقوق شهروندان است. تأسیس شعبه‌های دفتر کمیسر حقوق بشر در تمامی مناطق، ظرفیت کشور را برای حفاظت از حقوق بشر به طور قابل توجهی افزایش داده است. همچنین، وضعیت کمیسر حقوق گروه‌های آسیب‌پذیر اجتماعی در قانون اجتماعی سال ۲۰۲۴ تثبیت شد.

با این حال، چالش‌هایی نیز در این زمینه وجود دارد. سازمان‌های حقوق بشری، از جمله دیده‌بان حقوق بشر، گزارش داده‌اند که پس از اعتراضات ژانویه ۲۰۲۲، نقض جدی حقوق بشر، از جمله استفاده از زور بیش از حد توسط نیروهای امنیتی و ادعاهای شکنجه، ادامه داشته است. همچنین، نگرانی‌هایی در مورد محدودیت‌های آزادی بیان، آزادی انجمن، و آزادی تجمعات مسالمت‌آمیز، و همچنین استفاده از اتهامات کیفری گسترده در قوانین مبارزه با افراط‌گرایی برای تعقیب و آزار فعالان، روزنامه‌نگاران، و منتقدان دولت وجود دارد.

سازمان‌های بین‌المللی مانند دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل (OHCHR) و سازمان امنیت و همکاری در اروپا (OSCE) به طور فعال در ارزیابی و ارائه توصیه‌ها به قزاقستان در زمینه حقوق بشر مشارکت دارند. توصیه‌های ارائه شده توسط هیئت‌های دولتی در فرآیند بررسی دوره‌ای جهانی (UPR) شورای حقوق بشر سازمان ملل، طیف وسیعی از نگرانی‌ها را پوشش می‌دهد، از جمله نیاز به پاسخگویی در قبال سوءاستفاده‌ها، مبارزه با خشونت مبتنی بر جنسیت، حقوق افراد LGBT و افراد دارای معلولیت، و بهبود شرایط زندان. قزاقستان در برخی زمینه‌ها مانند لغو مجازات اعدام و پیوستن به پروتکل اختیاری دوم میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی مورد ستایش قرار گرفته است.

چالش‌های داخلی و خارجی

بین‌المللی‌سازی قزاقستان با چالش‌های متعددی، هم در سطح داخلی و هم در سطح خارجی، روبرو است. وابستگی اقتصادی به بخش نفت و گاز، اگرچه منبع درآمد مهمی است، اما با عدم شفافیت در پروژه‌ها همراه است و می‌تواند تلاش‌های تنوع‌بخشی اقتصاد را کند کند. این تمرکز بر منابع طبیعی، به ویژه در بخش انرژی، باعث شده است که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) عمدتاً به این حوزه‌ها سرازیر شود، که می‌تواند مانع از توسعه صنایع مولدتر و کم‌کربن شود.

علاوه بر این، احساسات ضدچینی در قزاقستان، ناشی از نگرانی‌هایی مانند انتقال کارخانه‌های قدیمی و آلاینده چینی و ادعاهای مربوط به تصرف زمین‌های کشاورزی توسط چینی‌ها، یک چالش اجتماعی و سیاسی محسوب می‌شود. این نگرانی‌ها ریشه در ترس‌های دیرینه از "خرید قزاقستان توسط چین" از طریق معاملات تجاری و سرمایه‌گذاری نامتوازن دارد. با این حال، قزاقستان با توسعه بازارهای جایگزین مانند روسیه، اتحادیه اروپا، و ترکیه، توانسته است وابستگی تجاری خود به چین را در حد نسبتاً پایداری حفظ کند.

در بعد امنیتی، قزاقستان باید تعادل ظریفی را در روابط خود با قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای و جهانی حفظ کند. در حالی که سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) به رهبری روسیه به عنوان ضامن اصلی امنیت در آسیای مرکزی عمل می‌کند، قزاقستان به دنبال تنوع‌بخشی شرکای امنیتی خود و کاهش وابستگی به مسکو است. مداخله سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) در قزاقستان در ژانویه ۲۰۲۲ برای تثبیت دولت در میان اعتراضات گسترده، اگرچه به درخواست دولت قزاقستان صورت گرفت، اما نگرانی‌هایی را در مورد افزایش نفوذ روسیه و استفاده از سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) برای سرکوب داخلی ایجاد کرد. این رویداد، همراه با جنگ روسیه-اوکراین، قزاقستان را به سمت تقویت خودمختاری دفاعی و تنوع‌بخشی واردات دفاعی سوق داده است.

عوامل ژئوپلیتیکی مؤثر بر بین‌المللی‌سازی قزاقستان

موقعیت قزاقستان در چهارراه اروپا و آسیا و منابع طبیعی فراوان آن، این کشور را به یک بازیگر استراتژیک و ژئوپلیتیکی مهم تبدیل کرده است. قزاقستان در بستر ژئوپلیتیکی کنونی، فعالانه در تلاش است تا روابط خود را با قدرت‌های جهانی مانند روسیه، چین، اتحادیه اروپا، و ایالات متحده، و همچنین بازیگران منطقه‌ای از جمله ترکیه، ایران، و کشورهای حاشیه خلیج فارس، متعادل کند. این کشور این روابط را به عنوان شرکای مکمل و ابزاری برای رشد و ثبات منطقه‌ای می‌بیند.

جنگ روسیه-اوکراین به طور قابل توجهی بر پویایی‌های امنیتی منطقه تأثیر گذاشته و قزاقستان را به سمت تقویت سیاست خارجی چندوجهی خود سوق داده است. این کشور به دنبال ایجاد "دیپلماسی اعتماد" بر پایه بی‌طرفی، ثبات، و گشودگی به گفتگو است، که به آن امکان می‌دهد تا وزن ژئوپلیتیکی خود را از طریق مشارکت‌های بین‌المللی گسترده‌تر افزایش دهد.

توسعه کریدورهای حمل‌ونقل مانند کریدور میانی (TITR) نه تنها برای رشد داخلی قزاقستان حیاتی است، بلکه به این کشور امکان می‌دهد تا نقش واسطه‌ای در تجارت بین اتحادیه اروپا و چین ایفا کند. این امر به قزاقستان کمک می‌کند تا جایگاه لجستیکی خود را تقویت کرده و جریان‌های بار را تنوع بخشد. همچنین، همکاری‌های عمیق‌تر در مواد و فناوری‌های حیاتی و مشارکت شرکت‌های ایتالیایی در پروژه‌های صنعتی‌سازی و حمل‌ونقل و لجستیک قزاقستان، نشان‌دهنده تلاش این کشور برای تنوع‌بخشی شرکای اقتصادی و تقویت بخش‌های غیرنفتی است.

آسیای مرکزی دیگر صرفاً صحنه رقابت میان قدرت‌های جهانی نیست، بلکه به لطف وحدت سیاسی رو به رشد و اعتماد متقابل، به منطقه‌ای با فرصت‌های جدید تبدیل شده است. کشورهای منطقه دیگر صرفاً اهداف منفعل نفوذ خارجی نیستند؛ بلکه به طور فعال سیاست‌های خارجی چندوجهی خود را تقویت کرده و منافع بازیگران جهانی اصلی را متعادل می‌کنند. این روند به تقویت خودمختاری منطقه‌ای در دفاع از منافع حاکمیتی و بهره‌برداری از فرصت‌های خارجی منجر شده است. قزاقستان به عنوان بزرگترین کشور در آسیای مرکزی، این روند را رهبری می‌کند و به دنبال تبدیل شدن به یک مرکز منطقه‌ای برای ترانزیت، سرمایه‌گذاری، و همکاری بین‌المللی است.

جمع بندی:

قزاقستان در مسیر بین‌المللی‌سازی خود، به طور چشمگیری از یک کشور محصور در خشکی به یک بازیگر فعال و تأثیرگذار در صحنه جهانی تبدیل شده است. این تحول مدیون سیاست خارجی چندوجهی و استراتژیک آن است که به این کشور امکان می‌دهد تا روابط خود را با قدرت‌های بزرگ متعادل کرده و از موقعیت ژئوپلیتیکی و منابع طبیعی خود برای پیشبرد منافع ملی بهره‌برداری کند.

فعالیت‌های گسترده سازمان‌های بین‌المللی در قزاقستان، به ویژه نهادهای سازمان ملل متحد و مؤسسات مالی بین‌المللی، نقش حیاتی در توسعه این کشور در حوزه‌های مختلف ایفا کرده است. از حمایت UNDP در حکمرانی و توسعه پایدار گرفته تا سرمایه‌گذاری‌های EBRD و AIIB در زیرساخت‌های سبز و انرژی تجدیدپذیر، این همکاری‌ها به قزاقستان در دستیابی به اهداف توسعه‌ای خود کمک کرده‌اند. علاوه بر این، مشارکت فعال قزاقستان در سازمان‌های امنیتی و همکاری منطقه‌ای مانند سازمان همکاری شانگهای (SCO) و CICA، جایگاه آن را به عنوان یک ستون اصلی در ثبات و دیپلماسی آسیایی تقویت کرده است.

با این حال، این مسیر بدون چالش نبوده است. نگرانی‌ها در مورد وابستگی اقتصادی، مسائل حقوق بشری، و نیاز به حفظ تعادل در برابر نفوذ قدرت‌های خارجی، همچنان نقاطی هستند که نیازمند توجه و اصلاحات مستمر هستند. توانایی قزاقستان در مدیریت این چالش‌ها، در کنار ادامه تعهد آن به اصول دیپلماسی اعتماد و بی‌طرفی، تعیین‌کننده موفقیت‌های آینده آن در عرصه بین‌المللی خواهد بود. در مجموع، قزاقستان به طور فزاینده‌ای به عنوان یک "قدرت میانه" با توانایی فزاینده در شکل‌دهی به نظم منطقه‌ای و جهانی ظاهر می‌شود، که این امر به نفع توسعه پایدار و امنیت در آسیای مرکزی و فراتر از آن است.

آلماتی قزاقستان

منابع:

• https://invest.gov.kz/
• https://www.eureporter.co/kazakhstan-2/2025/07/01/kazakhstan-at-the-crossroads-driving-the-future-of-eurasian-trade-through-the-trans-caspian-corridor/
• https://jamestown.org/program/kazakhstan-aims-to-modernize-military-through-multivector-diplomacy/
• https://kazakhstan.un.org/en/about/un-entities-in-country
• https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/2025-07/icpe-kazakhstan-main-report.pdf
• https://www.undp.org/kazakhstan/our-partners
• https://openknowledge.fao.org/bitstreams/753b6294-beb4-43a7-b9e4-e47aebd0680a/download
• https://kazakhstan.iom.int/sites/g/files/tmzbdl1586/files/documents/FINAL%2520IOM%2520in%2520KZ_as_of_18Oct%2520with%2520a%2520new%2520picture.pdf
• https://unece.org/sites/default/files/2025-07/ECE_CEP_Kazakhstan_Eng.pdf
• https://www.s-cica.org/digiest/digiest2024-4eng.pdf
•  https://astanatimes.com/2025/05/more-than-750-kazakh-military-personnel-participate-in-un-peacekeeping-missions/
• https://qazinform.com/news/heres-what-you-need-to-know-about-kazakhstans-peacekeeping-operations-5bded5
•  https://aswaqpress.com/kazakhstans-vision-for-interfaith-dialogue-22-years-of-upholding-human-values-and-promoting-peace/
• https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10971475.2024.2373643
• https://docs.un.org/en/A/HRC/WG.6/48/KAZ/1